Casus: kunnen de klachten van Freek aanwijzingen zijn voor verdere diagnostiek?
De SCL-90-S is een van de meest gebruikte instrumenten voor het meten van lichamelijke en psychische klachten. Het doel van deze vragenlijst is om op een gestructureerde, betrouwbare en efficiënte manier in kaart te brengen in welke mate iemand in de afgelopen zeven dagen last heeft gehad van diverse symptomen. In de casus van Freek wordt toegelicht hoe de SCL-90-S ingezet kan worden voor het verkrijgen van een compleet beeld van de aanwezige symptomen, zodat daarna een gericht diagnostisch onderzoek kan worden gedaan.
Wie is Freek en wat zijn zijn symptomen?
Freek is een getrouwde man van 39 jaar met twee schoolgaande kinderen en werkt al meer dan vijftien jaar als ambtenaar bij de gemeente. Al een paar maanden zit Freek niet lekker in zijn vel, maar hij weet zelf niet goed wat er precies mis is. Hij heeft niet zo veel eetlust, voelt zich lusteloos, heeft weinig energie en het lijkt alsof alle dingen moeite kosten. Bovendien slaapt Freek slecht -hij kan moeilijk inslapen en wordt ’s nachts meerdere malen wakker-, waardoor hij ’s ochtends niet uitgerust is. Op zijn werk kan Freek zich steeds minder goed concentreren. Daarnaast merkt Freek dat hij snel geïrriteerd is en een bijzonder kort lontje heeft. Hij wordt om de kleinste dingen woedend en valt thuis soms heftig uit naar zijn vrouw en kinderen. De laatste weken is Freek vaker duizelig en voelt hij zich licht in zijn hoofd. Ook heeft hij soms last van een drukkend gevoel op zijn borst en heeft hij het grootste deel van de dag hoofdpijn. Door de toenemende mate van deze lichamelijke klachten maakt Freek zich ongerust, en maakt een afspraak met de huisarts. Nadat de huisarts een aantal lichamelijke oorzaken heeft uitgesloten, wordt de praktijkondersteuner (POH-GGZ) ingeschakeld. Deze laat Freek de SCL-90-S invullen.
De resultaten van de SCL-90-S
Uit de resultaten op de SCL-90-S blijkt dat Freek verhoogde scores heeft op de schalen Agressie (T-score: 64), Depressie (T-score: 61), Rusteloosheid (T-score: 64) en Somatisatie (T-score: 71). Verder laten de indexscores zien dat de globale psychische belasting vooral veroorzaakt lijkt te worden door de Ernst van de symptomen (T-score: 62). In een aparte sectie van het rapport wordt een overzicht gegeven van de mate waarin wordt voldaan aan de DSM-5-criteria van een aantal stoornissen op basis van Freeks antwoorden op de vragenlijst. Bij de depressieve stoornis voldoet Freek aan vijf van de negen classificatiecriteria. Opvallend is dat Freek zelf geen zeer sterke gevoelens van somberheid rapporteert (DSM-5-criterium A1). Bij sommige mensen komen depressieve klachten echter vooral tot uiting in somatische klachten of verhoogde prikkelbaarheid, waar Freek inderdaad hoog op scoort (zie de schalen Somatisatie en Agressie).
Op basis van de resultaten op de SCL-90-S en de dingen die Freek vertelt, besluit de praktijkondersteuner (POH-GGZ) om Freek door te verwijzen naar een eerstelijnspsycholoog, zodat deze vervolgens gericht een diagnostiek onderzoek kan starten naar een mogelijke depressieve stoornis.
Referentie
Franke, G.H. (2019). SCL-90-S: Multidimensionale vragenlijst over psychische en lichamelijke klachten [Handleiding]. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.
