Pedagogiek

Casus: hangen de depressiesymptomen van Milou samen met het opvoedgedrag van haar moeder?

Talloze onderzoeken hebben uitgewezen dat opvoedgedrag van ouders een belangrijke rol kan spelen bij emotionele- en/of gedragsproblemen van kinderen. In de casus van Milou wordt toegelicht hoe de PABI wordt ingezet om te onderzoeken in hoeverre het opvoedgedrag van haar moeder een rol speelt bij de depressiesymptomen van Milou.

Symptomen

Milou is een meisje van zeven jaar, in groep vier van de basisschool. Samen met haar broertje Chris van vier jaar woont zij bij haar moeder. De vader van Milou en Chris is vorig jaar overleden aan een ernstige ziekte. Aanvankelijk leek Milou de dood van haar vader goed te kunnen verwerken, zo maakte zij veel tekeningen van haar vader. Sinds een paar maanden maakt de moeder van Milou zich echter steeds meer zorgen om haar. Milou slaapt slecht en ziet er vermoeid uit. Ze maakt een verdoofde indruk en heeft vaak een vlakke gezichtsuitdrukking. Sinds kort eet Milou erg slecht, waarbij zij tijdens de maaltijden gedachteloos naar haar bord staart. Ook maakt Milou steeds minder oogcontact met haar moeder en speelt zij nauwelijks meer met haar broertje. Als de moeder van Milou vraagt wat er aan de hand is, reageert Milou boos en prikkelbaar. Al meerdere keren heeft Milou te kennen gegeven dat zij zich niet prettig voelt, zonder dat zij hierbij kan aangeven wat er precies aan de hand is.

De zorgen van de moeder van Milou zijn sterker geworden na recent contact met de leerkracht van de basisschool, die de lusteloze houding thuis bij Milou ook op school herkent. De leerkracht geeft aan dat Milou weinig aandacht en concentratie in de klas laat zien. Daarnaast valt het haar op dat het contact met andere kinderen geleidelijk aan afneemt, doordat Milou steeds meer teruggetrokken gedrag vertoont. De moeder van Milou maakt een afspraak bij de huisarts, die hen doorverwijst naar een kinder- en jeugdpsycholoog.

Intake

Na het intakegesprek constateert de psycholoog dat de klachten van Milou aanwijzingen vormen voor een mogelijke depressieve stoornis. In een individueel gesprek met de moeder van Milou vraagt de psycholoog ook uitgebreid naar de mentale gezondheid van haar als moeder. Hieruit komt naar voren dat zij nog altijd moeite heeft met het emotioneel verwerken van het overlijden van haar man. De moeder van Milou geeft aan dat zij sinds vorig jaar in de ‘overlevingsmodus’ zichzelf staande probeert te houden, maar dat de zorgen om Milou haar nu eigenlijk te zwaar vallen. In een individueel gesprek met Milou probeert de psycholoog met haar te bespreken wat zij denkt en voelt. Hieruit blijkt dat Milou zich vaak verdrietig en hulpeloos voelt, maar dit niet tegen haar moeder durft te zeggen, omdat zij bang is dat zij haar moeder daarmee nog veel verdrietiger maakt. Milou vertelt dat zij zich alleen voelt en bang is dat het haar moeder niet echt kan schelen hoe het met haar gaat. Naar aanleiding van deze gesprekken besluit de psycholoog om de PABI te laten invullen door de moeder van Milou, om zo zicht te krijgen op het opvoedgedrag van de moeder dat mogelijk ook een rol speelt bij de klachten van Milou.

Resultaten van de PABI

Bij het bekijken van de uitslag wordt eerst gekeken naar het resultaat op de validiteitsschalen. Hieruit blijkt dat er geen aanwijzingen zijn dat de moeder van Milou de vragenlijst sociaal wenselijk of inconsistent heeft ingevuld. De resultaten op de PABI worden daarom als valide beschouwd.

Bij het bekijken van de schaalscores valt op dat alle schalen van het domein Warmte in het lage of zeer lage gebied vallen. De lage scores wijzen erop dat de moeder van Milou weinig hulp of begeleiding biedt aan haar dochter bij het oplossen van problemen (Ondersteuning), en daarnaast dat zij moeite heeft om de gevoelens van Milou te herkennen en te weten wat zij nodig heeft (Sensitiviteit). De zeer lage scores laten zien dat de moeder van Milou weinig genegenheid toont en persoonlijke aandacht geeft aan Milou (Aandacht en affectie), en weinig waardering uit (Positieve bekrachtiging). Ook de schaal Zelfredzaamheid van het domein Autonomie valt in het lage gebied, wat erop wijst dat de moeder van Milou niet snel geneigd is om aan haar dochter te leren hoe zij zonder ondersteuning problemen zelf kan oplossen. Daarnaast is er sprake van een zeer hoge score op de schaal Overreactiviteit, wat erop wijst dat de manier waarop de moeder van Milou met haar dochter omgaat sterk beïnvloed wordt door hoor eigen negatieve stemming. Tot slot blijkt ook de schaal Verbale agressie in het hoge gebied te vallen, wat aantoont dat de moeder van Milou relatief snel geneigd is om onaardige of kwetsende opmerkingen te maken naar haar dochter.

Interventies

Op basis van de resultaten op de PABI gaat de kinder- en jeugdpsycholoog in gesprek met de moeder van Milou, om een aantal gerichte interventies op te stellen voor het veranderen van het opvoedgedrag. Er wordt afgesproken dat Milou en haar moeder minstens een keer per week een gezamenlijke activiteit ondernemen die hen beiden plezier geeft. Ook krijgt moeder de opdracht om Milou actief te stimuleren ook zelfstandig dingen te doen waar zij plezier aan beleeft, zoals buiten spelen met haar buurmeisje. Daarnaast dient de moeder van Milou veel meer te investeren in de affectieve relatie met haar dochter, door vaker te laten merken of expliciet te zeggen dat zij van Milou houdt en blij is met haar. Ook krijgt de moeder van Milou aanwijzingen hoe zij het gesprek kan aangaan en onderhouden met haar dochter, ook wanneer Milou in eerste instantie niet met haar wil praten. De psycholoog legt verder uit dat het voor een kind moeilijk kan zijn als een ouder geprikkeld of geïrriteerd reageert als dit niet een reactie is op het gedrag van het kind, maar een gevolg is van de stemming van de ouder, omdat het zo onduidelijk is wat het kind wanneer mag verwachten. Samen spreken zij af hoe de moeder hier beter op kan gaan letten. De moeder van Milou wordt aangeraden om ook zelf in therapie te gaan, om de dood van haar man op een goede manier te kunnen verwerken. Hierdoor kan zij leren hoe haar negatieve gevoelens op een andere manier gereguleerd kunnen worden dan via verbale agressie naar haar kinderen. Mogelijk ontstaat door deze behandeling ook ruimte om samen met haar kinderen over het overlijden van hun vader te kunnen praten.

Meer weten?

De PABI vragenlijst over opvoedgedrag bestaat uit een ouder- en kindrapportage, kent een breed leeftijdsbereik (3 t/m 17 jaar) en heeft representatieve en leeftijdsspecifieke normen uit 2022.

Overweegt u om de PABI aan te schaffen? Dan kunnen we u eenmalig een digitale proefafname ter inzage aanbieden. Vul hiervoor het aanvraagformulier in, en ontvang binnen een week een link om de test online in te vullen.