Ontwikkelingsniveau

Casus: is Leonie sociaal-emotioneel gezien klaar voor groep 3?

Het verwerven van emotionele en sociale competenties is een belangrijke ontwikkelingstaak in de kinderjaren. Emotieherkenning wordt gezien als basisvoorwaarde voor het begrijpen van emoties, dat van fundamenteel belang is voor het reguleren van emoties. Emotionele competenties zijn belangrijke voorspellers van prosociaal en sociaal competent gedrag. Bij de IDS-2 wordt het sociaal-emotionele ontwikkelingsniveau in kaart gebracht aan de hand van de subtests Emoties herkennen, Emoties reguleren en Sociaal competent handelen. In de casus van Leonie wordt toegelicht hoe de IDS-2 gebruikt, geïnterpreteerd en gecommuniceerd kan worden met betrekking tot het inschatten van het sociaal-emotioneel functioneren.

Aanleiding voor diagnostiek

De IDS-2 hoeft niet altijd in zijn geheel te worden afgenomen. Afhankelijk van de vraagstelling en de individuele uitgangspositie kunnen ook afzonderlijke onderdelen worden gebruikt. Zoals bij Leonie. Leonie is vijf jaar oud. Ze is enig kind. De leerkracht van groep 2 is van mening dat Leonie nog erg speels is en nogal kinderlijk overkomt, en bovendien motorisch onrustig lijkt. De leerkracht denkt dat Leonie een gemiddeld begaafd en geïnteresseerd kind is. Ze beheerst al veel schoolse vaardigheden zoals letters en namen schrijven en lezen. Ook kent ze de getallenruimte tot ongeveer 100 en kan ze optel- en aftrekopgaven in de getallenruimte tot 20 oplossen. Met voorschoolse opgaven waarin wetmatigheden en patronen op speelse wijze herkend moeten worden, heeft Leonie evenmin moeite. De leerkracht ziet wel een probleem met betrekking tot Leonies sociale vaardigheden. Leonie is erg op zichzelf en wordt vaak buitengesloten. Andere kinderen willen vaak niet met haar spelen, waarschijnlijk omdat Leonie alles naar haar hand wil zetten en erg dominant is. De ouders merken dat Leonie met steeds meer tegenzin naar de school gaat en zich ook niet op groep 3 verheugt, hoewel ze beslist geïnteresseerd is in leren. Op basis van het oordeel van de leerkracht kan ervan worden uitgegaan dat Leonies cognitieve potentieel bij haar leeftijd past en dat Leonie naar groep 3 kan gaan. De leerkracht en de ouders willen echter Leonies sociale problemen onderzoeken om haar start in groep 3 te vergemakkelijken.

IDS-2: testafname en resultaten

Om te controleren of Leonies cognitieve vaardigheden gemiddeld ontwikkeld zijn, wordt het onderdeel IQ screening ingezet. Daarnaast worden de onderdelen Psychomotoriek, Sociaal-emotionele competenties en Schoolse vaardigheden van de IDS-2 afgenomen.

IQ screening levert een score van 100 op (95%-betrouwbaarheidsinterval: 90-110), wat op een gemiddelde intelligentie duidt. De scores voor Psychomotoriek, verdeeld in Grove motoriek (standaardscore 15), Fijne motoriek tijd (standaardscore 12), Fijne motoriek kwaliteit (standaardscore 10), Visuomotoriek tijd (standaardscore 15) en Visuomotoriek kwaliteit (standaardscore 15) zijn, met uitzondering van de gemiddelde scores voor Fijne motoriek, hoog in vergelijking met de leeftijdsgroep van Leonie. De antwoorden op de vragen over Sociaal-emotionele competenties duiden erop dat de prestaties voor dit onderdeel over het geheel genomen gemiddeld zijn. De resultaten voor de subtests Emoties herkennen (standaardscore 9) en Emoties reguleren (standaardscore 9) zijn gemiddeld. Leonie behaalt daarentegen een benedengemiddelde score voor Sociaal competent handelen (standaardscore 7). De prestaties voor Logisch-wiskundig denken (standaardscore 16) moeten vergeleken met de leeftijdsnorm als hoog worden beschouwd. Voor Fonologische analyse (standaardscore 13), Foneem-grafeem-correspondentie (standaardscore 11) Taal expressief (standaardscore 10) en Taal receptief (standaardscore 10) is er sprake van gemiddelde en bovengemiddelde resultaten.

Conclusies

Leonie laat op bovengenoemde ontwikkelingsfuncties een onregelmatig profiel zien met duidelijke sterktes en zwaktes. De scores geven een indicatie voor de bevestiging van de aanname dat Leonies cognitief potentieel leeftijdsconform is. Leonies sterktes liggen in logisch-wiskundig denken en in de grove motoriek en de visuomotoriek. Ook lijken de door de ouders geobserveerde schoolse interesses een positieve invloed op de resultaten van deze subtests te hebben. Haar zwakte ligt op het gebied van de Sociaal-emotionele competenties. Leonie kent strategieën voor emotieregulatie, en herkent de emoties van andere kinderen, maar heeft moeite strategieën te noemen om op passende wijze op sociale situaties te reageren. Leonie moet daarom eerst elementaire kennis over gewenst, sociaal competent gedrag verkrijgen, die ze vervolgens in verschillende situaties kan oefenen. Daarbij kan ze gebruik maken van haar prestaties op het gebied van taalproductie en taalbegrip.

Meer over de IDS-2

IDS-2 IDS-2 Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren door Alexander Grob, Priska Hagmann-von Arx, Selma Ruiter, Marieke Timmerman, Linda Visser