Uit onderzoek blijkt dat problemen in de sensorische informatieverwerking kenmerkend zijn voor autismespectrumstoornissen (ASS; zie bijvoorbeeld Bizzell et al., 2019; Fernández-Andrés et al., 2015; Roley et al., 2015). Dit komt ook naar voren in de criteria voor ASS in de DSM-5 (APA, 2014), waarbij criterium B4 de afwijkende verwerking van zintuiglijke informatie betreft.
In dit artikel wordt de vraag beantwoord: kunnen problemen in de sensorische informatieverwerking die kenmerkend zijn voor ASS vastgesteld worden met vragenlijsten voor informanten- en zelfrapportage?
Om inzicht te krijgen in de verwerking van sensorische informatie door kinderen, adolescenten en volwassenen is gekozen voor de Sensory Processing Measure (SPM-2; Parham et al., 2021). Van de SPM-2 is in 2022 een Nederlandstalige versie verschenen die in dit onderzoek werd gebruikt. Er zijn aparte versies voor kinderen, jongeren en volwassenen en voor verschillende informanten.
De SPM-2 scores van kinderen en volwassenen met een diagnose (of een vermoeden van) ASS werden vergeleken met de scores van personen uit de algemene populatie zonder een klinische diagnose. In totaal werden de gegevens van 245 personen met een ASS vergeleken met de scores van personen zonder ASS-diagnose. Daarnaast werd bepaald welk percentage van de geteste personen met en zonder ASS volgens de criteria van de SPM-2 een afwijkende score behaalde (T-score ≥ 60).
Er werd verwacht dat personen met ASS hoger zouden scoren op alle schalen van de SPM-2. Aan de hand van t-tests voor onafhankelijke groepen is onderzocht in hoeverre er verschillende (schaal) scores werden gevonden. In lijn hiermee werd verwacht dat personen met ASS volgens de SPM-2 vaker een afwijkende score zouden behalen. Dit werd onderzocht door te bepalen welke percentages op de verschillende versies afwijkend scoorden volgens de criteria van de SPM-2.
Er werden significante verschillen met overwegend middelgrote tot grote effecten gevonden tussen de scores van personen met ASS en personen uit de algemene populatie zonder diagnose. Verder bleek voor alle verschillende versies van de SPM-2 samen circa 60% van de personen met ASS een afwijkende score te halen, tegenover circa 14% van de personen zonder ASS.
De bevindingen uit dit onderzoek ondersteunen de validiteit van de SPM-2: mensen met een ASS-diagnose behalen significant hogere scores op de SPM-2 dan een controlegroep, zoals verwacht werd op basis van de bestaande literatuur. Een meerderheid van de personen met ASS behaalt een afwijkende score op de SPM-2, tegenover een veel kleiner deel van de mensen zonder ASS. Ook deze bevindingen zijn in lijn met de verwachtingen.
Op basis hiervan kan de onderzoeksvraag positief beantwoord worden: problemen in de sensorische informatieverwerking die kenmerkend zijn voor ASS kunnen vastgesteld worden met behulp van informanten- en zelfrapportagelijsten.
De sensorische informatieverwerking werd in dit onderzoek in kaart gebracht met de SPM-2 Vragenlijst over sensorische informatieverwerking. Dit instrument biedt op een valide en betrouwbare wijze inzicht in de verwerking van sensorische informatie van kinderen, adolescenten en volwassenen. De SPM-2 bestaat uit diverse informantenrapportages (ouders, leerkrachten, de persoon zelf) en heeft representatieve en leeftijdsspecifieke normen voor de Nederlandse populatie.
American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition. Amsterdam: Boom.
Bizzell, E., Ross, J., Rosenthal, C., Dumon, R., & Schaaf, R. (2019). Sensory features as a marker of autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 50, 2240–2246.
Fernández-Andrés, M. I., Pastor-Cerezuela, G., Sanz-Cervera, P., & Tárraga-Mínguez, R. (2015). A comparative study of sensory processing in children with and without autism spectrum disorder in the home and classroom environments. Research in Developmental Disabilities, 38, 202–212.
Parham, L. D., Ecker, C. L., Kuhaneck, H., Henry, D. A., & Glennon, T. J. (2021). SPM-2 Vragenlijst over sensorische informatieverwerking. Nederlandse bewerking van Sensory processing measure, second edition. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.
Roley, S. S., et al. (2015). Sensory integration and praxis patterns in children with autism. The American Journal of Occupational Therapy, 69(1), 1-8.
