Een veilige haven en een betrouwbaar anker

Om zich optimaal te kunnen ontwikkelen heeft een kind een ‘veilige haven’ nodig waar hij/zij troost kan vinden en (zelf)vertrouwen kan opdoen. Daarnaast is er een ‘betrouwbaar anker’ nodig dat ervoor zorgt dat het kind niets overkomt, door het bieden van duidelijke structuren, aanwezigheid en waakzame zorg, ondersteuning, zelfcontrole en de-escalatie. Aan de basis van een geslaagde opvoeding staan zelfstandige, krachtige ouders die een veilige haven én een betrouwbaar anker voor hun kind zijn. Ouders vormen op deze manier de verbindende schakel tussen de warmte die het kind zoekt, de waardering die hij/zij wil ontvangen, en de regels die noodzakelijk zijn voor de opvoeding.

Ouderlijke aanwezigheid

Ouderlijke aanwezigheid is de ervaring die een kind krijgt als zijn ouders door middel van hun woorden en daden communiceren: ‘Wij zijn hier en wij blijven hier. Wij zijn je vader en moeder. Je kunt ons niet aan de kant schuiven en je kunt ons niet ontslaan. Je bent waardevol voor ons en wij zullen je nooit opgeven.’ Ouders stralen hiermee uit er van overtuigd te zijn dat het kind hun bescherming nodig heeft en dat het goed voor hem/haar is om op de hoogte te zijn van hun standpunten en besluiten. Ouderlijke aanwezigheid vereist lichamelijk aanwezig zijn, een lange adem, duidelijkheid, structuur en een volledige inzet om de ouder-kindrelatie op een verantwoordelijke manier op te bouwen.

Waakzame zorg

Waakzame zorg betekent dat ouders op een actieve en respectvolle manier deel willen uitmaken van het leven van hun kind. Waakzame zorg kent drie niveaus: open oplettendheid (oog hebben voor wat zich in het leven van het kind afspeelt), gefocuste aandacht (doelgerichte vragen stellen als er iets zorgwekkends is voorgevallen), en eenzijdige beschermende maatregelen (actieve stappen ondernemen). Waakzame zorg berust zich volledig op het initiatief en de inzet van de ouders, waarmee zij hun kind helpen om zijn/haar eigen verantwoordelijkheid te ontwikkelen. Door het toepassen van waakzame zorg kunnen ouders voorkomen dat zij te veel gaan optreden als de bewaker van hun kind of te veel inbreuk gaan maken op de privacy van het kind.

De-escalatie en zelfregulatie

De-escalatie en zelfregulatie beschrijven de ouderlijke competentie om zich niet te laten meeslepen door stressvolle opvoedingssituaties, maar juist dan zichzelf onder controle te houden en af te remmen. Escalatie heeft betrekking op een veelal onbewust patroon van stressreacties. Situaties waarin sprake is van agressie en dreiging worden vaak te heftig ingeschat, waardoor er op een overdreven manier op wordt gereageerd. Dit verslechtert de onderlinge relatie tussen ouder en kind. Bij de-escalatie daarentegen wordt de energie die vrijkomt door een stressreactie gebruikt om een oplossing te zoeken voor de stressvolle situatie. De reactie wordt vertraagd en de stresshormonen worden ingezet voor het herstel van de relatie en voor ontspanning.

Gezamenlijk opvoeden

In moeilijke situaties tijdens de opvoeding is het als ouder bijna niet mogelijk om alleen tot een goede oplossing te komen. Pogingen om alleen sterk en zelfverzekerd te blijven, leiden er in discussies en ruzies met het kind vaak toe dat de ouder zijn/haar handen van de situatie aftrekt of de situatie op de spits drijft. Ouders die juist dan hulp van een steunnetwerk inschakelen hebben een anker dat over meer dan één haak beschikt. Georganiseerde ondersteuning zorgt ervoor dat ouders steviger in hun schoenen komen te staan en het problematische gedrag van het kind vermindert.

Geweldloos verzet

Als een kind ongewenst gedrag vertoont, kan het zinnig zijn om als ouder in gesprek te gaan met het kind. Soms leidt dit er echter onbedoeld toe dat het ongeoorloofde gedrag van het kind standhoudt. Aan de andere kant heeft ook straffen vaak een negatieve uitwerking, omdat dit vooral gedrag oproept waarmee het kind onder de straf probeert uit te komen. Geweldloos verzet is gericht op een positieve ontwikkeling in het gedrag van het kind door het communiceren van heldere boodschappen en een zelfverzekerde, vastberaden houding. Er zijn meerdere vormen van ouderlijk verzet denkbaar: een aankondiging aan het kind (bij voorkeur schriftelijk) dat het zo niet verder kan gaan, een zitstaking, of het scheppen van openheid en transparantie met het steunnetwerk.

Alles komt goed

Goedmaakpogingen zijn acties die gericht zijn op het welzijn van alle betrokkenen, waarbij het kind de schade herstelt die ontstaan zijn door zijn/haar ongeoorloofde gedrag. Dit is voor het kind vaak het begin van een leerproces, waarin de mogelijkheid geboden wordt om een prestatie te leveren die zijn/haar eigenwaarde en zelfvertrouwen versterkt. Tijdens het goedmaakproces ligt de nadruk op de goede oplossing die het kind heeft aangedragen en raken de herinneringen aan diens ongeoorloofde gedrag steeds meer op de achtergrond. Als het kind geen zin heeft om iets goed te maken of geen idee heeft wat hij/zij kan doen om de schade te herstellen, kunnen echter ook de ouders met een aantal uitgewerkte plannen komen.

Meer lezen?

In Nieuwe autoriteit voor ouders laten Haim Omer en Philip Streit aan de hand van talloze praktische tips en voorbeelden zien hoe je zelfverzekerd en doortastend kunt optreden, zonder dat dit afbreuk doet aan de relatie met je kind.

In Waakzame zorg wordt uitgelegd hoe je als ouder op een actieve en respectvolle manier deel kunt uitmaken van het leven van je kind door ruimte en eigen verantwoordelijkheid te geven, maar ook vastberaden in te grijpen wanneer dit nodig is.

In Nieuwe autoriteit biedt Haim Omer een denkkader voor een baanbrekende nieuwe vorm van autoriteit, die toepasbaar is in de thuissituatie, op school en de samenleving. Met inzichtelijke voorbeelden en praktische tips om direct toe te passen in de vrije samenleving waarin we leven!