AutismespectrumEmotieregulatieproblemen

“Grip krijgen op middelengebruik, gokken of gamen is een proces van samen puzzelen”

Psychiater Bram Sizoo schreef in het voorwoord van dit boek: ...Dit is een prachtig en compleet boek over verslaving bij mensen met autisme en heel toegankelijk voor zowel leken als professionals. Het is geschreven vanuit de praktijk en is gevoed door de ervaringen van mensen met autisme. Het sluit aan bij de voorzichtige kentering die in hulpverlenersland zichtbaar is: er wordt steeds minder over mensen met autisme gepraat en over wat autisme volgens de hulpverleners is, maar er wordt steeds meer met mensen samen verkend hoe zij – dat wat wij autisme noemen – beleven.

Er is steeds meer aandacht voor volwassen met een autismespectrumstoornis. Is verslaving hierbij tot nu toe een onderbelicht onderwerp?

Dat is wel onze ervaring. Verslaving wordt wel steeds vaker benoemd en onderkend. Uit onderzoek blijkt dat mensen met autisme extra kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van een verslaving. Maar er bestaat buiten de verslavingszorg maar beperkt erkenning voor de manier waarop de werking van de hersenen verandert onder invloed van veelvuldig middelengebruik, gokken of gamen. In het verslaafde brein wordt de kracht van de eigen wil als het ware verminderd. Juist voor mensen met autisme is dit desastreus, want ze kunnen dan minder sturing geven aan hun dagelijks leven. Terwijl ze juist zo’n behoefte hebben aan structuur en grip wordt hun dagelijks leven juist steeds meer ontregeld. De kwetsbaarheid voor stress en allerlei psychische problemen zoals angst en somberheid wordt erdoor vergroot. Er is nog heel weinig beschreven hoe je, als sprake is van autisme, met ondersteuning van anderen aan de slag kunt gaan om weer meer grip te krijgen op je middelengebruik, gokken of gamen.

Jullie zijn beiden goed bekend met wat er in de verslavingszorg aan ondersteuning voorhanden is. Waarom moest dit boek geschreven worden?

Er bestaan goede behandelprogramma’s en interventies die wetenschappelijk zijn onderzocht en hun diensten hebben bewezen voor mensen met een verslavingsprobleem, maar bij mensen met autisme en een verslaving sluiten deze onvoldoende aan. Onze ervaring is dat mensen met autisme zich vaak niet begrepen voelen. Door met hen te onderzoeken hoe het gebruik van middelen, gokken of gamen samenhangt met stress die ze in het dagelijks leven ervaren voelen ze zich herkend en erkend in hun probleem. Die samenhang en hoe je daar mee aan de slag kunt gaan, hebben we in dit boek willen beschrijven. Met dit boek hopen we niet alleen de mensen met autisme en een verslaving te bereiken. Het is ook bedoeld voor hulpverleners en naasten die hen willen behandelen en ondersteunen in hun proces naar grip op hun gebruik van middelen, gokken of gamen. Mensen met autisme en een verslaving vallen binnen de hulpverlening nog vaak tussen wal en schip. Binnen de verslavingszorg bestaat handelingsverlegenheid rond autisme. Men vindt het nog lastig om de juiste toon en aansluiting te vinden in gesprek met  mensen met autisme. Binnen de zorg voor mensen met autisme is juist  verslaving vaak een beladen thema waar men moeilijker over praat.  We hopen dat het boek eraan bijdraagt dat hulpverleners en naasten minder schroom ervaren in het zoeken naar maatwerk in begeleiding en behandeling van mensen met autisme en een verslavingsprobleem.

Er zijn natuurlijk al boeken over verslaving. Wat maakt dit boek bijzonder.

Dit boek gaat specifiek over de combinatie van autisme en verslavingsproblemen. Hier is nooit eerder een (werk)boek over verschenen terwijl juist deze mensen meer in beeld komen, ook in de verslavingszorg en GGZ. Het boek beschrijft helder de samenhang tussen de ervaren stress die mensen vanuit hun autisme opdoen en hun middelengebruik (bijvoorbeeld alcohol en cannabis) of verslavingsgedrag (bijvoorbeeld gamen en gokken). De functie van gebruik is veelal om stress, die deels ook verband houdt met autisme, te verminderen. Maar op langere termijn ontstaat er juist meer stress. Niet alleen omdat op verschillende levensgebieden problemen ontstaan (zoals schulden, verzuim van school/werk, relatieproblemen, gezondheidsproblemen) maar ook doordat het brein verandert en de grip op het eigen leven afneemt. Mensen zijn zich niet altijd bewust van de stress die samenhangt met autisme en hoe ze deze door middelengebruik of verslavingsgedrag proberen te verminderen. Het boek is er op gericht dat mensen die samenhang bij zichzelf gaan zien. Het wordt dan mogelijk om stap voor stap grip te krijgen op gebruik en stress te verminderen.

Tijdens het schrijven en in ons dagelijks werk zijn we ons steeds meer gaan realiseren hoezeer verslaving bij mensen met autisme samenhangt met weinig zelfacceptatie

Is dit een boek voor behandelaren of voor hun cliënten?

In dit boek richten we ons bewust tot de persoon met autisme die een probleem ervaart en dit wil aanpakken. Mensen met autisme zijn zeer gehecht aan hun autonomie en willen zelf de regie hebben over hun herstelproces. Zij hebben vaak de ervaring dat er veel over maar niet met hen wordt gepraat. Door ons tot hen te richten willen we onderstrepen dat ze zelf regie hebben en dat zij ook bepalen wie ze bij hun herstelproces willen betrekken. Naar naasten en hulpverleners maakt het duidelijk dat zij een ondersteunende rol hebben en moeten zoeken naar aansluiting. Het boek is uiteraard ook voor hen geschreven.

Hoe kun je dit boek het beste gebruiken?

Grip krijgen en behouden op stress en middelengebruik, gokken of gamen gebeurt niet van het een op het andere moment. Het is een proces van groeiend inzicht en opdoen van nieuwe ervaringen. Dit heeft tijd nodig. De eerste hoofdstukken bieden inhoudelijke informatie om uit te zoeken hoe autisme en verslaving in jouw situatie kunnen samenhangen. Je krijgt ook duidelijker wat je motivatie is om je verslaving aan te pakken. Vervolgens ga je daadwerkelijk aan de slag om grip te krijgen op middelengebruik of verslavingsgedrag. Daarnaast krijg je handreikingen die helpen om de stress te verminderen die je duidelijker in beeld krijgt. Je gaat geleidelijk aan nieuwe patronen ontwikkelen die in de plaats komen van gebruik of verslavingsgedrag. Sta vooral voldoende stil bij de stappen die we beschrijven en neem de tijd om informatie te laten bezinken. Niet te snel willen gaan maar stap voor stap stil staan bij wat je doet en ervaart. Zo kan je vertrouwen groeien dat je weer grip krijgt. Voor professionals en naasten is het vooral van belang om te volgen, aan te sluiten en het tempo aan te passen aan de ander. Maar ook het herstelproces inzichtelijk en zichtbaar maken en het proces te vertalen in concrete haalbare stappen. Moedig aan waar nodig en geef steun op moeilijke momenten.

Is er iets wat jullie zelf heeft verrast toen jullie het boek aan het schrijven waren.

Tijdens het schrijven en in ons dagelijks werk zijn we ons steeds meer gaan realiseren hoezeer verslaving bij mensen met autisme samenhangt met weinig zelfacceptatie: niet jezelf mogen zijn maar voortdurend in de overlevingstand staan en aanpassen aan de omgeving. Het willen overwinnen van hun autisme en meedoen in de maatschappij zoals ieder ander kost veel energie. Mensen met verslavingsproblemen zijn wat dat betreft echte doorzetters en volhouders. Alcohol, drugs en verslavingsgedrag hebben vaak de functie gekregen om autisme te maskeren of te ‘overwinnen’. Meer begrip en acceptatie van je eigen autismekenmerken is dan essentieel. Want daarmee ontstaat ruimte om je leven in te richten op een manier die je meer voldoening en minder stress geeft. Dat mensen met autisme en een verslavingsprobleem doorzetters zijn wordt overigens ook vaak zichtbaar in hun bovengemiddelde inzet wanneer zij grip willen krijgen op hun verslaving en stress. Juist deze inzet zorgt ervoor dat je als professional of naaste ook wordt geprikkeld en uitgedaagd om samen te blijven puzzelen en onderzoeken wat hen kan helpen in hun herstelproces.

Als mensen een ding uit dit boek zouden moeten onthouden, wat zou dat dan zijn?

Grip krijgen op middelengebruik, gokken of gamen is een proces van samen puzzelen. Neem de tijd om samen met hulpverlener en/of naaste uit te zoeken hoe stress en je verslavingsprobleem samenhangen en wat voor jou concrete en haalbare stappen zijn om verandering aan te brengen. Dat begint vaak met meer grip krijgen op je gebruik. Je zelfvertrouwen neemt erdoor toe. Kijk daarnaast welke stress verminderd kan worden en hoe je daar in kleine concrete stappen aan kunt werken. Er is niet één specifieke oplossing. Neem juist de ruimte en vrijheid om samen te onderzoeken wat werkt en wat niet. Voor diegene die de persoon met autisme behandelt en ondersteunt is het vooral van belang te vragen welke bejegening past bij de ander. Onbevreesd durven doorvragen, oprechte nieuwsgierigheid en vooral authentiek zijn wordt door mensen met autisme zeer gewaardeerd en zorgen ervoor dat mensen met autisme zich begrepen en gehoord voelen.

GRIP
GRIP

Aan de slag met verslaving en stress bij autisme

door Marc Bosma, Johan van Zanten

 

 

 

 

Marc Bosma

Marc Bosma (1960) werkt als GZ-psycholoog op de afdeling High Care DubbeleDiagnose in Vught van Novadic-Kentron Verslavingszorg. Daarnaast is hij senior beleidsmedewerkervoor Mental Health Caribbean.

Johan Van Zanten

Johan van Zanten (1969) werkt als GZ-psycholoog en regiebehandelaar voor het FACT Regio Eindhoven van Novadic-Kentron Verslavingszorg.